قصد برخورد با کودک کار را نداریم

به گزارش خبرگزاری مهر، محمود علیگو، با اشاره به روز جهانی منع کار کودک با شعار منع کار کودک با حمایت‌های اجتماعی خانواده محور از طریق حلقه‌های میانی، بیان کرد: هیچکس این موضوع را کتمان نمی‌کند که مسئله کودکان کار، کار در خیابان و حتی زباله‌گردی که هر کدام شرایط و مداخلات خاص خود را لازم دارد، یکی از جلوه‌های آسیب‌زای اجتماعی ماست و قطعاً این اتفاق حاصل فرآیندهای متعددی است و مسائل اقتصادی که در منطقه، کشور و کشورهای همسایه شکل می‌گیرد، مؤثر است.

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی، دستگاه‌های مسئول در موضوع کودکان کار، کار در خیابان و زباله‌گردی را شهرداری‌ها، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان بهزیستی کشور معرفی کرد و افزود: اینکه سیاست‌های این دستگاه‌ها در مواجهه با کودکان چیست و چقدر با هم هماهنگی دارند، بسیار مهم است. در وضعیت فعلی قرارگاه‌هایی شکل گرفته و در این قرارگاه‌ها همکاران ما در شهرداری، وزارت کار و وزارت دادگستری به تعاملات سازنده‌ای رسیده‌اند و برنامه‌های مشترک در حال طراحی است اما اینکه سیاست ما در مقابله با این فرآیند و آسیب باید چگونه باشد این از مهم‌ترین مسائل و مدل‌های حل مسئله در این آسیب است.

به گفته وی، توجه به حلقه‌های میانی، NGOها و گروه‌های مردم پایه و جهادی و گروه‌هایی که دولتی نیستند و از بطن مردم بیرون آمده‌اند یکی از روش‌ها و مسیرهای حل برون‌رفت از این مسئله است.

علیگو با بیان اینکه باید بپذیریم که این کودکان مقصر این فرآیند نیستند، تصریح کرد: آنها یکی از معلولان این فرآیند اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی هستند، لذا با کودک قصد برخورد نداریم و هر سیاستی که ناظر به برخورد با کودک کار باشد، سیاست غلطی است.

به دنبال حمایت‌های اجتماعی و توانمندسازی خانواده‌های کودکان کار و خیابان هستیم

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی، افزود: نگاه ما برای حل مسئله در موضوع کودکان کار و خیابان تا زمانی که معطوف به کودک است و دنبال توانمندسازی کودک می‌گردد منجر به نتیجه‌های مطلوب نخواهد شد؛ زیرا بستر خانوادگی که این آسیب را شکل داده است، همچنان پابرجا و باقی است و باید به این موضوع توجه کنیم لذا در سیاست دوم، نگاه خانواده‌محوری در حمایت بسیار اهمیت دارد. ما به دنبال حمایت‌های اجتماعی از خانواده‌های کودکان کار و خیابان و توانمندسازی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این خانواده‌ها هستیم.

وی ادامه داد: قطعاً فرآیندهای اقتصادی بسیار مهم هستند، اما لزوماً همه افراد فقیر کودکان‌شان در خیابان حاضر نیست؛ پس مدل سیاست خانواده‌محوری در گام اول و مدل توجه به NGOها در گام دوم، برای مجموعه سازمان بهزیستی کشور به عنوان یک سیاست اولویت‌دار مطرح است و فرآیندها بر این الگو شکل گرفته‌اند. لازم به ذکر است که ما نمی‌خواهیم NGOها وظایف دستگاه‌های دولتی را انجام دهند، ما می‌خواهیم از ظرفیت مردمی برای حل مسئله استفاده کنیم.

علیگو با بیان اینکه نگاه ما در موضوع حمایت از کودکان کار و کودکان خیابانی و حتی کودکان زباله‌گرد مدل‌های مددکارانه است، اذعان کرد: در مدل‌های مددکارانه توجه همه‌جانبه به شرایط طفل و نوجوان حائز اهمیت است و شاید توانمند کردن کودک برای کار خود یک ارزش افزوده باشد لذا به دنبال پیچیدن نسخه واحد برای توانمندسازی کودکان کار نمی‌توان پیچید و قطعاً مدیریت فرآیندها، مدیریت مورد است.

بالغ بر ۱۴ هزار کودک در مجموعه فعالیت‌های مرتبط با حوزه کودکان کار و خیابان ساماندهی کردیم

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی با بیان اینکه در بهزیستی بالغ بر ۱۴ هزار کودک را در مجموعه فعالیت‌های مرتبط با حوزه کودکان کار و خیابان ساماندهی کردیم، گفت: در حال حاضر ۶۷ مرکز حمایتی و آموزشی در سطح کشور داریم که با همکاری NGOها و با مجوز بهزیستی اداره می‌شود؛ همچنین ۳۱ مرکز شبانه‌روزی نیز به صورت دولتی اداره می‌شوند.

وی از تدوین دستورالعمل مراکز شبانه‌روزی کودکان کار و خیابان برابر ماده ۲۶ قانون در بهزیستی خبر داد و گفت: این موضوع کمک می‌کند تا از ظرفیت NGOها در نگهداری شبانه‌روزی کودکان کار و خیابان بهره‌مند شویم و بخش اعظمی از دغدغه‌های گروه‌های مردمی در موضوع نگهداری کودکان کار و خیابان می‌تواند با این مهم رفع شود.

علیگو با بیان اینکه بالغ بر ۸۰ درصد کودکان کار و خیابان در کشور از کودکان اتباع هستند و این موضوع نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند و اقدامات خاصی لازم دارد. این در حالی است که بیش از ۴۵ درصد از کودکان کار با بعد خانوار بین ۴ تا ۶ نفر هستند و این بخش نگران‌کننده دیگری ایجاد می‌کند که باید به آن توجه کرد.

هر یک ریال کمک نقدی در سطح خیابان به کودکان، منجر به فرو رفتن آنها در سطح آسفالت خیابان‌ها می‌شود

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی افزود: مسئله مهمی در موضوع درآمدهای کودکان در سطح خیابان وجود دارد. هر یک ریالی که در سطح خیابان به این کودکان کمک نقدی می‌کنید، منجر به فرو رفتن آنها در سطح آسفالت خیابان‌ها خواهد شد، زیرا امکان طرح موضوعات و مدل‌های توانمندسازی را حتی توسط مردم از این کودکان سلب می‌کند. قطعاً مسائل اقتصادی در اینکه این کودکان در خیابان حاضر می‌شوند، اما باید به این موضوع توجه کنیم که این مدل برای کودکان پرآسیب است؛ لذا اگر در مورد منع کار کودک در خیابان صحبت می‌کنیم قطعاً در خیابان بودن کودک جز بخش‌های پرآسیب کودک است؛ زیرا آسیب‌هایی غیر از سو استفاده اقتصادی هم در انتظار کودک در سطح خیابان است.

وی، افزود: در این راستا اقدامات خوبی انجام شده و جلسات استانداری‌ها شکل گرفته است و سازمان بهزیستی برنامه «اقدام و عمل» آماده کرده که با رویکرد مددکارانه طراحی شده و تلاش می‌کند تا با روش‌های مستمر و طراحی حمایت‌های اجتماعی و شکل‌گیری الگوهای خانواده‌محور و با استفاده از ظرفیت‌های گروه‌های مردمی مسئله کودکان کار و خیابان را تا حد مطلوبی ساماندهی کنیم.

علیگو با اشاره به اینکه در حال حاضر ورودی اتباع غیرقانونی در کشور بسیار قابل توجه است، گفت: در برنامه اقدام و عمل یکی از کارهای مهم، تجهیز مراکز و مجموعه‌ها به دستگاه سنجش عنبیه است تا بتوان از طریق شاخص‌های بیومتریک این افراد را شناسایی و کددار کرد. این موضوع کمک می‌کند تا این کودکان را به صورت سیستماتیک شناسایی و در مجموعه بانک اطلاعاتی، اطلاعات آنها را داشته باشیم که بتوانیم خدمات را به طور مستمر ارائه کنیم.

مدیرکل امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه برنامه اقدام و عمل را در سال ۹۹ فقط در سطح استان تهران و سپس در سال ۱۴۰۰ در ۱۳ استان اجرا کردیم و در سال ۱۴۰۱ در تمام استان‌های کشور اجرا خواهیم کرد، گفت: این برنامه ۶ گام اصلی دارد که همه آنها بر اساس مدل‌های دوستدار کودک طراحی شده است و تلاش می‌کند تا خانواده این کودکان به نتیجه مطلوب برسند. انتظار ما از این برنامه باید کاهش ۵۰ درصدی کودکان کار و خیابان باشد، اما در واقع این نتیجه حاصل نمی‌شود و یکی از دلایل آن این است که هر اقدامی که در سطح خیابان با همکاری گروه‌های مردمی انجام می‌دهیم نتیجه آن قابل مشاهده نیست، زیرا ورودی‌های ما کنترل نمی‌شود.

وی، ادامه داد: در برنامه سال ۹۹، خانواده‌های تحت پوشش دیگر کودکانشان را به خیابان نمی‌فرستادند، اما باز هم خیابان پر از کودکان بود. ما در پروژه‌ای که از بین ۱۰۰۰ نفر داشتیم فقط ۲۴ نفر دوباره کودکانشان در سطح خیابان حضور داشتند و این نشان می‌دهد برنامه درست عمل کرده اما یکی از دلایل اینکه خیابان خالی نشده این است که این فرآیند، فرایندی نیست که تنها بهزیستی کار کند و لازم است دستگاه‌های متعدد و اقداماتی به عنوان اقدامات پیشگیرانه مانند کنترل مرزها و توجه به اتباع و دارای اوراق هویتی شدن اتباع مدنظر قرار گیرد.

علیگو با اشاره به دیگر اقدامات بهزیستی در زمینه کودکان کار و خیابان، توضیح داد: در سال جاری به غیر از برنامه اقدام و عمل و ایجاد مراکز غیردولتی شبانه‌روزی که سعی می‌کنیم تا پایان سال بخش اعظمی از استان‌ها دارای این مراکز باشند تا ظرفیت‌های آموزشی و حمایتی بیشتر به این کودکان تقدیم کنیم، یکی دیگر از برنامه‌های ما اجرای یک برنامه ملی با حضور تمام NGOهای علاقه‌مند و دلسوز است. این برنامه ۲ روزه طراحی شده و روز اول کارگاه‌های آموزشی و برنامه‌های مشاوره‌ای با NGOها و حلقه‌های میانی مردم پایه فعال در حوزه کودکان کار و خیابان برگزار می‌شود و روز دوم به پنل‌های تخصصی در موضوع کودکان کار و خیابان و زباله‌گردی و موضوعات مرتبط اختصاص می‌یابد.

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، گفت: چالش‌های پیش روی حل مسئله کودکان خیابان در سه بخش قابل تقسیم‌بندی است که اولین بخش مرتبط با مردم است. خواهش می‌کنیم مردم ضمن احترام به شانیت کودکان کار حتماً با رعایت اخلاق به این موضوع توجه کنند هر مقدار کمک شما به آنها منجر به افزایش آنها خواهد شد.

وی، افزود: از مردم خواهش می‌کنیم به جای کمک به کودکان کار از طریق NGOها و خیریه‌ها از این کودکان حمایت کنند. این کار باعث می‌شود این کودکان مجموعه‌ای از حمایت‌ها را دریافت کنند. با کمک نقدی به کودکان تنها بخشی از نیازهای روزانه آنها رفع می‌شود. اما NGOها از طریق حمایت‌ها و همکاری با دستگاه‌ها نتایج بهتری را رقم بزنند.

علیگو ادامه داد: از دیگر چالش‌های این حوزه ارتباطی است که بین دستگاه‌ها وجود دارد، در واقع خلائی در این باره می‌بینیم. به طور نمونه موضوع اتباع یکی از موضوعاتی است که اهمیت زیادی دارد. مسئولیت اتباع غیرقانونی مشخص نیست و نمی‌دانیم چه کسانی مسئولیت این اتباع را بر عهده دارد. لازم است که سیاست‌های جدیدی در این خصوص تدوین شود.

موضوع کودکان کار موضوعی چندوجهی است

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، گفت: درباره مسائل بین‌دستگاهی یکی از بحرانی‌ترین چالش‌ها، نگاه‌های سیاستی در دستگاه‌هاست. هم‌سیاست شدن دستگاه‌ها بسیار مهم است. الان در کشور وضعیت خوبی داریم اما به لحاظ مطلوب فاصله است. ۳ دستگاه شهرداری، وزارت کار و بهزیستی و حتی دستگاه‌های دیگر مثل وزارت دادگستری با هم همسو هستند اما در کل در رابطه با موضوع کودکان کار ۱۹ دستگاه در کشور داریم و اینها باید هم‌نگاه و هم‌نظر باشند تا اقدامی درست شکل بدهیم.

وی یکی دیگر از چالش‌های بین دستگاهی را عدم اجرای مناسب قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در بخش قضائی عنوان کرد و افزود: همانطور که قانون تصریح کرده که ولی و قیم قانونی در صورت سو استفاده مکرر از کودکانش مجازات شود، ما خواهش داریم که به بند ۱۵ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان توجه شود. ما به عنوان مطالبه دستگاه اجرایی خواهشمندیم به آن توجه شود، زیرا فرآیندهایی در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان وجود دارد که فرآیندهای پیشگیرانه از جنس حمایت از خانواده است.

علیگو گفت: قطعاً موضوع کودکان کار موضوعی چندوجهی است و نمی‌توانیم موضوع را به فرهنگ و سیاست و یا اقتصاد تقلیل بدهیم. حتماً لازم است تمام جنبه‌ها را با هم ببینیم و به مدل‌های بین‌المللی توجه کنیم. باید حتماً در موضوع اتباع یک تصمیم ملی گرفته شود و تکلیف کودکان اتباع غیرقانونی مشخص شود.

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور بر توجه ویژه به کارگاه‌هایی که از کار کودک به دلیل ارزان قیمت بودن سو استفاده می‌کنند، اشاره و تاکید کرد: ما نمی‌گوییم کودک کار مهارتی یاد نگیرد، اما نباید کار کودک به کودکی و فرآیند کودکی او لطمه وارد کند و نباید منجر به بازماندگی از تحصیل و آسیب‌های مضاعف شود، لذا نظارت بر کار کودکان در کارگاه‌ها بسیار مهم است و مطالبه ما ممنوعیت کار (برای کودکان زیر ۱۵ سال و ایرانی و اتباع فرقی نمی‌کند) در کارگاه‌هاست و این ممنوعیت باید اجرا و با کارگاه‌های متخلف برخورد جدی شود.

تلاش ما بازپیوند کودک کار با خانواده است

وی، یادآور شد: در هنگام تصویب بودجه و منابع مالی برای حوزه کودکان کار این مسئله مدنظر قرار نمی‌گیرد که این کودکان در شرایطی به خیابان‌ها می‌آیند که از یک خانواده هستند و خانواده‌های آنان معمولاً مورد توجه قرار نمی‌گیرند. این کودکان بسیار زیاد هستند و ۵۰ درصد از آنها از خانواده‌های بالای ۴ نفر هستند. منابع مالی باید حمایت حداکثری از یک خانواده ۵ الی ۶ نفره باشد.

علیگو اذعان کرد: کودکان کار نیاز به حمایت‌های پزشکی و روانشناسی دارند. در مراکز خود به این موضوع توجه می‌کنیم که مدل ما از کودکان کار زندان نیست، مدل ما حمایتی نیست. تلاش ما این است که کودک را با خانواده‌اش بازپیوند بدهیم.

مدیرکل امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، اظهار کرد: هر کدام از نکاتی که عرض کردم اگر درست انجام نشود انگار کاری انجام نشده است. در سال ۹۹ حدود ۹ ماه کار انجام دادیم. همکاران من در خیابان حضور داشتند و به مردم مشورت می‌دادند، اما یک اتفاق در کشور همسایه ما باعث شد تمام خیابان‌های ما پر از کودک کار شود.